Jak walczyć z zanieczyszczeniem powietrza?
Niepokojące analizy
Raport Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) z 2020 roku potwierdza poprawę jakości powietrza na przełomie ostatnich lat, alarmuje jednak, że w dalszym ciągu zanieczyszczenie pyłem zawieszonym (PM 10, PM 2,5), dwutlenkiem azotu oraz ozonem troposferycznym może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia Europejczyków. Cały czas w wielu krajach Europy, w tym także w Polsce, stężenia powyższych substancji przekraczają normy.
Analizując dane dla 41 krajów europy EEA podaje, że długotrwała ekspozycja na pył PM 2,5 w roku 2018 przyczyniła się do ok. 417 tys. przedwczesnych zgonów. Długotrwała ekspozycja na zanieczyszczone powietrze w szczególności zagraża zdrowiu osób starszych, dzieci, kobiet w ciąży oraz osób z chorobami współistniejącymi.
Jakość powietrza w Polsce
Pomimo wdrażanych na przestrzeni ostatnich kilku lat działań mających na celu poprawę jakości powietrza w naszym kraju, w dalszym ciągu odstajemy od innych państw UE pod względem redukowania zanieczyszczeń powietrza. Niestety cały czas utrzymujemy się w czołówce państw o najgorszej jakości powietrza. Głównymi przyczynami takiego stanu jest emisja zanieczyszczeń z gospodarstw domowych oraz transportu samochodowego.
Spalanie węgla i drewna w domowych kotłowniach generuje prawie połowę emitowanego pyłu PM 2,5 i ok. 80 proc. rakotwórczego benzopirenu (BaP). Średnioroczne stężenie PM 2,5 to ok. 5-6 ng/m³ (norma to 1 ng/m³), z kolei poziom BaP średnio sześciokrotnie przewyższa normy.
Jakość powietrza jest ścisłe uzależniona od zmian temperatury. W okresie jesienno-zimowym znacznie wzrasta stężenie pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz PM 10, z kolei w miesiącach ciepłych ozonu.
Dane nie pozostawiają złudzeń
W ramach Programu Monitoringu Powietrza dane z ponad 280 stacji pomiarów jakości powietrza trafiają do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, w ponad 190 stacjach pomiary odbywają się automatycznie i co godzinę są aktualizowane na stronie GIOŚ.
W lutym 2021 roku GIOŚ przez 9 dni informował o przekroczeniu poziomu informowania lub alarmowego zanieczyszczenia powietrza dla różnych stacji pomiarowych w naszym kraju.
Na mapie opublikowanej przez GIOŚ – przedstawiającej Indeks jakości powietrza z 1 lutego 2021 r. widzimy, że w znaczniej części kraju jest on dostateczny. Niestety jest wiele miejsc, gdzie jest on zły albo bardzo zły.
Zanieczyszczenie powietrza na tych poziomach stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, dlatego przy takich parametrach powietrza powinniśmy w maksymalnym stopniu ograniczyć czas przebywania na świeżym powietrzu.
Pyły zawieszone a choroby zakaźne
Pyły zawieszone w atmosferze PM 10 i PM 2,5 stanowią nośnik wielu zanieczyszczeń w tym wirusów. Zanieczyszczenia biologiczne i chemiczne wnikają w powierzchnię cząstek, dzięki czemu utrzymują się w atmosferze nawet wiele tygodni, a przez to mogą być transportowane na bardzo duże odległości.
Od wielu lat prowadzone są badania dotyczące wpływu poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 10 i PM 2,5 na rozprzestrzenianie się chorób wirusowych.
Zanieczyszczenie powietrza, a choroby.
Włoscy naukowcy, analizując dane z całego świata z okresu 10 lat, dotyczące rozprzestrzeniania się chorób wirusowych, potwierdzili korelację pomiędzy poziomem zanieczyszczenia powietrza a przenoszeniem infekcji wirusowych.
W trakcie epidemii ptasiej grypy w 2010 roku zauważono zależność między liczbą zachorowań na tę chorobę a ilością pyłu zawieszonego PM 10 i PM 2,5 w powietrzu atmosferycznym. Podobne wnioski otrzymano, analizując zachorowania na odrę w Chinach w latach 2013/14.
Badania z 2016 roku dotyczące syncytialnego wirusa oddechowego (RSV), powodującego zapalenie płuc u dzieci, wykazały, że patogen wnika głęboko do płuc wraz z cząstkami kurzu. Ponadto naukowcy udowodnili, że szybkość przenoszenia zakażenia rosła wraz ze stężeniem w powietrzu PM 10 i PM 2,5.
Wpływ pyłów zawieszonych na zachorowania koronawirusem.
Włoscy naukowcy na podstawie danych dotyczących stężenia pyłu PM 10 w całym kraju potwierdzili korelację między poziomem zanieczyszczenia powietrza a transmisją COVID-19 we Włoszech. Przekroczenie norm poziomów stężenia PM 10, objawiało się zwiększeniem przypadków zakażenia koronawirusem w danym regionie.
Wszystkie te badania potwierdzają, że gorsza jakość powietrza oznacza wzrost prawdopodobieństwa rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. O ile nie mamy wpływu na aktualny stan jakości powietrza zewnętrznego – możemy jedynie ograniczyć ekspozycje na powietrze zewnętrzne, o tyle jesteśmy w stanie zadbać o powietrze w naszych domach.
Jak zadbać o czyste powietrze w domu?
Żeby poprawić jakość powietrza w domu, musimy zaopatrzyć się w systemy filtrujące. Na rynku dostępne są oczyszczacze powietrza, które filtrują powietrze znajdujące się w budynku – system ten jednak ma dużą wadę – w dalszym ciągu musimy wietrzyć budynek w celu utrzymania odpowiedniego poziomu tlenu, otwieranie okien powoduje napływ dużych ilości zimnego, często zanieczyszczonego powietrza.
Drugim znacznie lepszym rozwiązaniem jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. Urządzenia wentylacyjne gwarantują całodobowe dostarczanie świeżego powietrza, jego oczyszczenie oraz odzysk ciepła – dzięki czemu nie doprowadzimy do wyziębienia domu i zaoszczędzimy na kosztach ogrzewania.
Wentylacja mechaniczna na straży czystego powietrza.
Ilość powietrza ustalamy w zależności od naszego planu dnia, liczby domowników lub poziomu zanieczyszczenia na zewnątrz. Systemy automatyki w centralach pozwalają na podpięcie szeregu czujników monitorujących stan powietrza, takich jak: czujnik stężenia CO2, PM 2,5, lotnych związków organicznych, wilgotności.
Rodzaje filtrów dla wentylacji mechanicznej.
Każda centrala wentylacyjna wyposażona jest w filtry podstawowe – najczęściej klasy G4, kolejna, wyższa klasa to filtry dokładne, czyli F5 do F9, a także bardzo dokładne H10 do H14. Dla przykładu w centrali VUT350VBECA21 firmy Vents Group znajduje się filtr klasy F7, który oczyszcza zewnętrzne powietrze z cząstek stałych >1 μm np. włosy, cząstki kurzu, owady, puch, pyłki roślin, zarodniki pleśni, grzybów.
Filtry takie są optymalnym rozwiązaniem zapobiegającym przedostawaniu się do wnętrza domu cząstek pyłu zawieszonego PM 10 i częściowo PM 2,5. Dodatkowo system wentylacji może zostać wyposażony w moduł antysmogowy np. FBK2200 firmy Vents Group. W module znajdują się filtry dokładne klasy F8, które zatrzymują do 98% PM 2,5, lub bardzo dokładne klasy H13, czyli HEPA – stosowane w szpitalach na salach zabiegowych na całym świecie. Takie filtry zatrzymują bakterie ze skutecznoścą do 99%.
Dodatkowo jeśli jesteśmy narażeni na powietrze z dużą ilości lotnych związków organicznych, można zastosować filtr ze złożem węglowym, który pochłonie wszystkie nieprzyjemne zapachy.
Wentylacja decentralna, jako alternatywa dla wentylacji centralnej.
Poza tradycyjnym systemem wentylacji mechanicznej opierającym się na jednej większej centrali wentylacyjnej, w naszym domu możemy zastosować urządzenia wentylacji decentralnej. Szczególnie polecane są w przypadku budynków istniejących.
Ich montaż jest szybki – ogranicza się do wykonania jednego otworu w ścianie, który zapewnia dopływ świeżego powietrza. Oczywiście urządzenia te umożliwiają odzysk ciepła, a także wyposażone są w filtry, nawet klasy F8 – czego najlepszym przykładem jest urządzenie VENTOEXPERTA100-1S10WV.2.
